از هنر چاپ بر روی چوب چه می دانید؟

چاپ بر روی چوب یکی از انواع گوناگون تکنیک های چاپ می باشد که بعد هنری این نوع چاپ، همچنان در جامعه ی مدرن امروزی برجای مانده و ماندگار شده است. لازم به ذکر است امروزه و در دنیای حاضر این تکنیک چاپ هنری، بیشتر در کشور های آسیای جنوب شرقی، کشور های ژاپن و چین مورد استفاده قرار می گیرد و در این تکنیک چاپ، معمولا متن و یا تصویر و یا حتی طرح ها و نقش های زینتی را بر روی لباس، پارچه و یا حتی کاغذ چاپ می نمایند.

در تکنیک چاپ بر روی چوب از روش های نقش برجسته و یا نقش منفی استفاده می شود. در روش نقش برجسته، موضوع و یا کاراکتر اصلی دست نخورده و بدون تغییر باقی می ماند اما محیط اطراف و پیرامونی آن با استفاده از ابزار قلم زنی و برش، تراشیده و طراحی می گردد.

در این روش، در نتیجه سوژه و کاراکتر اصلی به صورت تخت رنگ آمیزی می گردد و سپس بر روی سطح مورد نظر ما چاپ می شود. در نتیجه به جای کارتریج این پرینتر طبیعی ما ما همان رنگ یا جوهر می باشد و به راحتی شارژ کارتریج صورت می گیرد. لازم به ذکر است فرم یا شیوه ی نقش منفی، حالت عکس روش پیشین است. در این روش به علت ضرب آهنگ قلم و یا ابزار تراش بر روی چوب و همچنین رسیدن به بافت چوب، بیشتر مورد استفاده قرار گرفته و رایج تر است. بیان این نکته نیز لازم است که در تکنیک چاپ بر روی چوب همانند دیگر روش ها و تکنیک های چاپ، امکان چاپ چندین رنگ وجود دارد و همچنین برای هر رنگ نیز یک قالب چوبی مناسب در نظر گرفته شده و مورد استفاده قرار می گیرد.

فراموش نکنید طرح شما، چه به شکل مثبت چاپ شود و یا چه به شکل منفی، برای اجرای آن سه تکنیک یا شیوه لازم است:

• شیوه ی چاپ مهری:

در این شیوه، طرح و موضوع مورد نظر را به صورت استامپ و یا قالب مهری تهیه می نمایند و سپس آن را بر روی کاغذ و یا بر روی هر سطح مناسب دیگری چاپ می نمایند. لازم به ذکر است این شیوه در کشور های اروپای برای چاپ طرح ها و نقوش زینتی بر روی لباس های گوناگون مورد استفاده قرار می گیرد. هم اکنون از قالب های مهری در ایران برای طرح زنی و طراحی بر روی پارچه های قلمکار نیز استفاده می شود.

• شیوه ی چاپ غلتکی:

در این شیوه ی چاپ، طرح و موضوع مورد نظر چه به صورت منفی و چه به صورت مثبت بر روی قالب چوبی انتقال یافته، سپس رنگ آمیزی شده، پارچه و یا کاغذ بر روی آن ها قرار گرفته و سپس هر دو از زیر غلتکی سنگین و سخت عبور می نماید و در نتیجه طرح مورد نظر شما بر روی سطح تان انتقال یافته و چاپ انجام می پذیرد.

• شیوه ی چاپ روزنامه ای:

شیوه ی چاپ روزنامه ای در قدیم الایام برای چاپ و انتشار کتب و متون گوناگون مورد استفاده قرار می گرفت. در این شیوه، روش کار ترکیبی از روش های مهری و نیز روش چاپ غلطکی است. در این شیوه، حروف الفبا به صورت تک تک و جدا جدا بر روی قالب های چوبی مناسبی حکاکی میشد و سپس در کنار یکدیگر قرار می گرفتند و سپس در مرحله ی بعد، با عبور یک غلطک سنگین و مناسب از روی آن ها،  حروف بر روی کاغذ منتقل میشد.

روش چاپ به شیوه ی چاپ روزنامه ای در چین باستان رواج بسیار گسترده ای داشته است؛ به خصوص که در این زبان، هر کاراکتر معرف و بیانگر یک کلمه می باشد. لازم به ذکر است در کشور های کره و چین، شیوه ی چاپ بر روی چوب به گسترش و فراگیری ادبیات عرفانی این زبان، منظومات و نیز منثورات آن کمک شایان و قابل توجهی داشته است؛ در گذشته بسیاری از تعالیم و آموزه های بودا بدین شکل و روش چاپ شده و در اختیار مردم آن دوره، قرار می گرفته است.

نکته ی مهم دیگر که لازم به ذکر است این است که رنگ، نقش مهمی را در تکنیک چاپ بر روی چوب در آسیای شرقی برعهده داشته است؛ لازم به ذکر است استفاده و بهره گیری از رنگ مایه های متنوع و گوناگون در بسیاری از آثار و تصاویر مکتوب باقی مانده به شیوه ی چاپ بر روی چوب از دوران کهن به چشم می خورد و این امر شاهدی است بر رواج این شیوه در آن دوران که این موضوع نیز بر کسی قابل چشم پوشی نمی باشد.

در کشور ژاپن، به تکنیک چاپ چند رنگ در اصطلاح چاپ نی شی کیه گفته می شود. تکنیک چاپ چند رنگ یا همان چاپ نی شی کیه در سرزمین ژاپن، از سال 1760 تا به حال علاقه مندان و پیروان خود را داشته است و تا تا زمان حال به حیات خود ادامه داده است. می توان گفت برخلاف دیگر ساکنان قاره ی کهن آسیا، اروپاییان بسیار زودتر از چاپ بر روی چوب دل بریدند و به استفاده از حرف های سربی روی آوردند. می توان گفت حکاکی و چاپ بر روی چوب در دنیای پر فراز و نشیب هنر، از تکنیک ها و شیوه های متداول و مورد توجه هنرمندان بوده و خواهد بود.

چوب به دلیل دارا بودن بافت های طبیعی و منحصر به فرد، پس زمینه های ایده آل و بدیعی را در اختیار شخص هنرمند قرار می دهد تا تا هنرمند بتواند با خلاقیت و ذوق هنری خود در نحوه ی استفاده از این پس زمینه و نیز مهارت و توانایی قلم زنی وی بر روی آن، تصاویر و طرح های جالب و جذابی را بیافریند و به چاپ رساند. لازم به ذکر است به دلیل طبیعی بودن چوب، امکان چاپ چند باره و استفاده ی مجدد از از قالب چوبی گرفته می شود؛ به همین دلیل ارزش و اعتبار هنری آثار چاپ شده چوبی برجای مانده از گذشته و یا آثار زمان حال بسیار بالاتر است.